Een groep maatschappelijke organisaties, bestaande uit het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM), Stichting Privacy First, Stichting Platform Bescherming Burgerrechten, Stichting KDVP en de Landelijke Cliëntenraad hebben de staat aangeklaagd vanwege het risico profileringsysteem SyRI. De auteur Tommy Wieringa en publicist/filosoof Maxim Februari hebben zich op persoonlijke titel als eisers aangesloten.

Deze coalitie van eisers is van mening dat SyRI een regelrechte bedreiging vormt voor onze democratische rechtsstaat, omdat de profilering van burgers op basis van SyRI in strijd is met het recht op privacy zoals neergelegd in artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Doel van de rechtszaak is het doen stoppen van de risicoprofilering van ONverdachte burgers in Nederland. De voorbereiding van deze aanklacht heeft in 2017 plaatsgevonden en uiteindelijk is op 27 maart jl. de dagvaarding uitgebracht en is de staat formeel aangeklaagd. De volledige dagvaarding is te raadplegen op de website van Deikwijs Advocaten www.deikwijs.nl.

 Het Systeem Risico Indicatie van het ministerie van SZW maakt het mogelijk om persoonsgegevens van onverdachte burgers uit allerlei databanken te koppelen. Met behulp van geheime - voor iedereen onbekende – algoritmen vindt een risico-analyse van burgers plaats. Wanneer volgens SyRI sprake is van een verhoogd risico kunnen burgers worden opgenomen in het Register Risicomelding. Dit register is door een groot aantal instanties in te zien.

Het is echter onduidelijk welke gegevens voor welk soort risico-analyses worden gebruikt, ook onduidelijk is welke analyses worden uitgevoerd en wat een burger precies tot een risico maakt. Het is voor burgers onmogelijk om te achterhalen hoe een risicomelding tot stand is gekomen en bijgevolg is het ook niet mogelijk om een onjuiste melding te weerleggen. Bovendien zijn onvoldoende waarborgen gerealiseerd om te voorkomen dat de risicoprofielen die SyRI over burgers maakt vervolgens worden ingezet in andere domeinen. SyRI wordt dan ook getypeerd als een “Black Box” voor het profileren van burgers.

In 2014 is de wetgeving voor SyRI goedgekeurd door zowel de Tweede als Eerste Kamer ondanks fundamentele bezwaren van de Raad van State en de Autoriteit Persoonsgegevens over de rechtmatigheid van het systeem. Vanaf dat moment zijn er al talloze wijken in Nederlandse steden met behulp van SyRI doorgelicht.

Parallel aan en in samenhang met de huidige juridische procedure tegen de Nederlandse staat is op 19 januari jl. de publiekscampagne (www.bijvoorbaatverdacht.nl) van start gegaan met een kick-off bijeenkomst in “De nieuwe liefde” te Amsterdam. Deze campagne heeft als doel een publieke discussie op gang te brengen over de profilering van burgers door de overheid en de invloed die dit kan hebben op fundamentele rechten en vrijheden die de grondslag vormen van onze democratische rechtsstaat.

De LVVP heeft haar leden in een recent nieuwsbericht laten weten, dat de automatische aanlevering van ROMdata aan SBG via SVR (Stichting Vrijgevestigden ROMmen) per 20 maart op “niet aanleveren” is gezet. Vervolgens is er onlangs door de LVVP een “switch” gerealiseerd waarmee vrijgevestigde hulpverleners zelf kunnen kiezen of ze wel/niet ROMdata aanleveren aan SBG. Vanaf 28 maart is het in principe mogelijk om de switch zelf weer op “aanleveren” te zetten.

Met dit besluit wordt de verantwoordelijkheid voor de aanlevering van ROMdata aan SBG neergelegd bij de individuele hulpverlener. Hoewel dat op zich geen verkeerde keuze is, is de technische maatregel die in dit LVVP nieuwsbericht wordt aangekondigd onjuist, onvolledig en in strijd met de wet. In de eerste plaats moet deze maatregel technisch op zodanige wijze worden uitgevoerd dat het mogelijk is om per cliënt aan te geven of toestemming is verkregen voor aanlevering van ROMdata. Daarnaast had de LVVP haar leden er nadrukkelijk op moeten wijzen dat hervatting van aanlevering van ROMdata alleen mogelijk is als de cliënt daarvoor voorafgaand expliciet toestemming heeft verleend.

Zonder de expliciete geïnformeerde toestemming van de cliënt is aanlevering van ROMdata alsnog onrechtmatig. In een dergelijk geval lopen vrijgevestigde hulpverleners het risico door cliënten te worden aangeklaagd vanwege het feit dat zij bij aanlevering van ROMdata - ROM-vragenlijsten èn complete MDS dataset - in strijd handelen met hun medisch beroepsgeheim. Het is aan de LVVP om het nieuwsbericht over deze switch/maatregel zo snel mogelijk aan te passen om te voorkomen dat hun leden worden geconfronteerd met een “terechte” aanklacht van de kant van de cliënt.